pradip namdeo chogale

  लांब-चोचीचा सामान्य डॉल्फिन  ( Delphinus capensis ) जगभरात डेल्फीनीडे वा सोप्या शब्दात बोलायचं तर डॉल्फिन या कुळात (Family) ३७ प्रजाती असल्याची सागरी अभ्यासक मंडळी ने नोंद केली आहे. यातील १५ डॉल्फिन प्रजाती आपल्या भारतीय सागरी क्षेत्रात विचरण करतात असा आतापर्यंत च्या सागरी निरीक्षण दरम्यान आपणांस दिसून आलं आहे. या लेख मालिकेच्या माध्यमातून आपण त्यांना समजून घेण्याचा प्रयत्न करू.    आज आपण ज्या डॉल्फिन प्रजाती ला समजून घेण्याचा प्रयत्न करणार आहोत त्याच नाव आहे लॉन्ग-बिक कॉमन डॉल्फिन यांस आपण ‘लांब-चोचीचा सामान्य डॉल्फिन’ असं संबोधू. याचं शास्त्रीय नाव Delphinus capensis असं आहे. या डॉल्फिन प्राजतीचं वजन साधारण ७२-२२६ किलो, लांबी ६-८.५ फुट तर सरासरी ४० वर्ष इतकं त्याच आयुर्मान असतं. शरीराच्या लांबी बद्दल एक महत्वाची विशेष बाब म्हणजे या प्रजातीतील नर डॉल्फिन हे मादी डॉल्फिन च्या तुलनेने निदान ५% लांब असतात. इतर डॉल्फिन प्रजाती सोबत जर आपण या प्राजाती ची तुलना करता यांची चोच थोडी लांब असते ज्यात ४७-६७ छोटे परंतु टोकदार दात प्रत्येकी वरच्या आणि खालच्या जबड्यात असतात....

  अजस्त्र सागरी जीव-समूह, मासेमारी आणि संवर्धन पूरक उपाययोजना वर्ष २०१९ मध्ये केंद्रीय मत्स्यव्यवसाय विभागा मार्फत प्रकाशित झालेल्या एका अहवाल अनुसार भारतात ३.८ दक्षलक्ष सक्रिय मासेमार आहेत असे नमूद करण्यात आले होते. इतक्या मोठ्या प्रमाणात जर मासेमारी आपल्या भारतीय सागरी क्षेत्रात होत असेल तर आपल्याला अंदाज येईल की किती नानाविधी प्रकारचे सागरी जीव आपल्या येथे पकडले जात असतील. मासेमारी करताना जे मासे विक्री आणि खान-पान म्हणून पकडले जातात त्यांच महत्व आणि प्रचंड आर्थिक मूल्य आहे. परंतु मासेमारी करताना काही सागरी जीव हे नकळत वा उद्देश न ठरवता पकडले जातात त्यांस उपपक्कड किंवा कुटा (Bycatch) असे म्हणतात. काही सागरी जीव ज्यात अंतर्भाव होतो आकाराने मोठे असे पाकट (Rays), मोठे मोरी मासे वा मुशी(Sharks), सागरी सस्तन प्राणी जसे की देवमासे आणि डॉल्फिन(Marine mammals), सागरी कासव(Sea turtles) आणि समुद्री पक्षी जसे की बूबी आणि समुद्री कावळे ई.(Sea Birds) यांना एका खास अश्या वैज्ञानिक शब्दावली ओळखले जाते ज्यास ‘अजस्त्र सागरी जीव-समूह’ वा मरीन मेगा फाऊना (Marine megafuna) असे म्हटले जाते. सदर लेखा...