pradip namdeo chogale

  'खलील जिब्रान' समजून घेताना    काही गोष्टी, काही वाक्य आणि काही विचार फारच सरळ असतात. हे विचार इतके सरळ आणि सोपे असतात कि बहुधा त्यातील सहजतात समजणे सहजतेने बऱ्याच वेळा जमत नाही. गेल्या एक दशका पासून 'खलील जीब्रान' हे नाव मी ऐकलं असेल. बऱ्याच भारतीय तत्वज्ञ आणि इतिहासकार वाचत असताना हे नाव आणि या बाबत संदर्भ येत होते. परंतु इतके सहज विचार आणि वाक्य या व्यक्ती च्या नावा सोबत वाचले आहेत कि त्यात काही विशेष आहे असं मला वाटलं नाही.    साधारण वर्षाहुन अधिक काल लोटला असेल मी या ह्या लेखकाचा दृष्टिकोन आणि विचार अभिव्यक्ती समजून घेण्यासाठी 'खलील जिब्रानच्या उत्कृष्ट कथा' हे पुस्तक आणलं होतं. गंमत अशी एक छोटंसं पुस्तक कधी तरी वाचू म्हणून मी त्या सोबत जरा अंतर राखून ठेवलं होतं. परंतु गेल्या आठवड्यात जेव्हा मी बंगलोर-मुबंई हवाई प्रवास केला तेव्हा विमानतलावर काही तरी वाचायचं म्हूणन याची सुरवात केली. असं म्हटलं जात काही पदार्थ हे आवडतात किंवा प्रसिद्ध आहेत म्हणून पोटभर खाऊ नये तर त्याचा अदबीने आस्वाद घ्यावा. एक घास खाऊन चव जिभेवर अनुभव करून पुढील घास घ्यावा. कधी तरी अचानक

 मनोगत  तु  'मोठा मुलगा' आहेस म्हणून ते सगळं करावं लागत.  जे इच्छा नसतात करतो कारण, तु मोठा आहेस असं म्हटलं जात का? कर्तव्य आहे म्हणून .  'पती' म्हणून ते सगळं करावं लागत ज्यात आपल्या मनाला नाही पटत, का? कारण तु 'पुरुष' आहेस. जावई, भाऊ, बाप आणि बरच काही मी 'पुरुष' म्हूणन असतो जगतो आणि वागतो निदान कोणाला नाही पटल तरी तसं करण्याचा प्रयत्न करतो. फार सहजतेने 'पुरुष' म्हणून मला अपयश, निराशा आणि वाईट नशीब या बद्दल चं खापर स्वतःवर घ्यावं लागत. ह्रदयात आलेलं दुःख आणि मनाल झोबणारी लाचारी बऱ्याच वेळा सहन करावी लागते काही व्यक्त न करता. कारण मी अनुभवतो ती कागदी 'स्त्री-पुरुष' समानता ही अस्तित्वात नसतेच. असो मी पुन्हा एकदा या घराचा उंबरठा ओलांडणार आहे मनात अश्रू घेऊन आणि डोक्यावर कर्तव्य भावना ठेऊन कारण मी 'पुरुष' आहे ज्याला दर्द होतं नाही असा किंवा ज्यांनी दर्द होतं आहे असं दाखवायचं नाही असा.  - प्रदिप नामदेव चोगले (30 जून 2024 )

  मनोगत मी नसलो जरी उद्या या अवनी, तरी चालेल ही दुनियादारी | कधी आठवण येईल तुमच्या मनी तर नजर करा अंबरी ||1|| आनंदाचा यात्री मी,  सफर माझी सागर लहरी | थोडं कुतूहल थोडं समजून केली मी विज्ञान मुसाफिरी ||2|| सांभाळले शब्द सावरलं झुकता तोल चारित्र्य घडवण्यासाठी | पण नेमीच जगलो तो, ती, आणि त्याचा 'मी' जपण्यासाठी ||3|| लाडका मी निसर्गाचा,  देव मासा माझा सखा सोबती  | घेतो मी रजा आपली पुन्हा धरणी कृतार्थ करण्यासाठी ||4|| ~  प्रदिप नामदेव चोगले

    मुरलेली वाईन  कधीतरी अचानक एखादी आठवण काट्या टोचल्या सारखी सळते  कळत नाही त्या क्षणी हे काय आणि कश्याच शल्य उरी दाटून आलं आहे   II१II बऱ्यावेळा ही आठवण नयनी अश्रू देते आणि ह्रदयचे ठोके वाढवते  पण कधी तरी या स्मरणीका ओठांवर अलगद हसू देऊन जातात  II२II शेवटी असू काय नी हसू काय दोन्ही माझ्या सख्या सोबती आहेत  भेद इतकाचं आहे पहिली बहुधा रोज भेट देते, दुसरी मात्र आजकाल अंतर राखते  II३II आता माझं वाढलेल वय माझ्या शरीरावर दिसत आहे जणु मला ते सांगत आहे कि मित्रा आता गाडी उरतनीला लवकर लागेल  II४II  माझे हे शब्द कोणाला कदाचित आवडणार नाही वाढत्या वयाबद्दल  पण खरं तर हेच आहे वाढणार वय चेहऱ्यावर आणि वृत्तीचं तारुण्य ह्रदययावर  II५II नवीन स्पर्श, बेभान भावना आजकाल उरी पिंगा कमी घालतात  कदाचित वाढलेल्या जबाबदाऱ्या आणि मुरलेली नाती त्यांना अवरोध करतात  II६II माहित असतं मला ही, कि ही संधी पुन्हा येणार नाही कदाचित  पण काय करावं स्वाभिमान, प्रामाणिकपणा आणि निष्ठा गाफिल नाही होऊन देत  II७II जशी जुनी झालेली वाईन अधिक रुचकर आणि पाचक बनते अगदी तसेच अनुभवी ह्रदय आणि तजेलदार मन जीवनाची गोडी वाढवते  II९II कव

  'ती' ला समजून घेताना      माहीत नाही किती वेळ झाला असेल कि 'ती' माझ्या साठी धडपड करत असते. ती रोज सकाळी माझ्या साठी आणि कळत नकळत ज्यांना मी माझं म्हणतो त्या सर्वांसाठी भल्या पहाटे उठते. कधी काही खाऊन कधी उपाशीपोटी घराचा उंबरा ती ओलांडून घरा बाहेर पडते. ती हे सगळं काही सातत्याने आणि जिद्धीने करत असते यांचा अर्थ असा नाही कि तिला भीती वाटत नाही किंवा ती थकत नाही. तिला थोडी भीती असते, बहुधा ती थकते देखील पण तरी देखील ती हे सगळं करत असते. तिने माझ्या पेक्षा अधिक मेहनत करून (तब्बल दोन वर्ष दिवसाला 10-12 तास अभ्यास केला ) वर्ष 2017 मध्ये भारतातून कोणत्या ही जातीत जन्मलो म्हणून आरक्षण न घेता 50 वा क्रमांक पटकवलं. गेल्या चार वर्षात तिने निव्व्ळ माझ्या प्रेमा आणि सोबती साठी स्वतःचं करियर मध्ये ब्रेक घेतला.    सध्या तिची फार चिडचिड होते, ती बरीच दमते, तिला जे खायला आवडते असं खान पण ती कधी तरीच खाते. कधी घरातले कधी बाहेरचे तिला प्रोत्साहित करतात तर कधी तिला दुषण लावतात. पण माझ्या सगळ्या मित्रानो (विशेषतः ज्यांना आपण 'पुरुष' आहोत अश्या विशेष अहंकार असणाऱ्या मंडळी) हो ती हे

  जेव्हा नदी सागराला गोष्ट सांगते    गेल्या काही दिवसांपासून बराच प्रवास झाला. नवीन गोष्टी, नवीन व्यक्ती, नवीन ठिकाण सोबत जेथे गेलो तेथली बोलीभाषा आणि पारंपरिक व्यवसाय अनुभवले. जवळपास १३०५ किमी अंतर गाडीने पार केलं तर ५० किमी पेक्षा अधिक अंतर पाई चाललो. यादरम्यान ३२ हून अधिक पक्षी प्रजातीची नोंद करता आली याचा मला कमालीचा आनंद झाला. ताम्रपर्णी आणि कुंडलीका या नद्यांच्या काठी वसलेली गाव आणि खेडी पहिली. जीवनात सुंगध भरेल असे हे सारं काही.    या सगळ्या अनुभवाचं चिंतन केल्यानंतर काही प्रश्न मात्र फार बोलके पडले आहेत मला. कोल्हापूर, सातारा असे भेट दिलेल्या जिल्ह्यात सुपीक मृदा आणि सधन जिवविविधता दिसली मात्र शेती आणि संबंधी व्यवसाय मात्र एका भयावह संकटात आहे. हे संकट म्हणजे हा पारंपरिक व्यवसाय येत्या ५०-७० वर्षा नंतर येणारी शेतकरी पिढी चालू ठेवेल कि नाही? हीच बाब लागू पडते मासेमारी करणाऱ्या पुढील पिढी च्या बाबतीत. आजची माझी नोंद आहे मुरुड, अलिबाग, पेन, पनवेल, मुंबई शहर आणि उपनगरे या सर्व जिल्हात मासेमारी करण्या बाबत तरुण पिढी फारशी उत्साहात दिसत नाही. मासेमारी आणि शेती हे असे व्यवसाय आहेत ज्य